លក្ខណៈទូទៅនៃសេដ្ឋកិច្ច

មេរៀនទី ១

លក្ខណៈទូទៅនៃសេដ្ឋកិច្ច

I- សេចក្ដីផ្ដើម 

        សេដ្ឋកិច្ចជាវិទ្យាសាស្ត្រសិក្សាពីចរិកលក្ខណៈរបស់មនុស្សក្នុងទំនាក់ទំនងរវាងការចង់បានគ្មានព្រំដែន និង ធនធានមានកម្រិត ដែលមានជម្រើសប្រើប្រាស់ផ្សេងទៀត។

          សេដ្ឋកិច្ចគឺជាការសិក្សា ថាតើ បុគ្គល និង សង្គមជ្រើសរើសដើម្បីប្រើប្រាស់ធនធានកម្រ ដែលធម្មជាតិ និង មនុស្សជំនាន់មុនបានផ្ដល់ឲ្យយ៉ាងដូចម្ដេច។

          សេដ្ឋកិច្ចជាវិទ្យាសាស្ត្រសង្គម ដែលសិក្សាពីការបែងចែកនូវរាល់ធនធានទាំងអស់ ដើម្បីផលិតកម្ម ទ្រព្យ និងសេវាកម្ម សម្រាប់បំពេញសេចក្ដីត្រូវការគ្មានព្រំដែននៃអ្នកប្រើប្រាស់។

-   ដោយសារវិទ្យាសាស្ត្រសង្គម គឺសេដ្ឋកិច្ចវិទ្យា ក៏ដូចជាសង្គមវិទ្យា ឬវិទ្យាសាស្ត្រនយោបាយដែរ គឺវាសិក្សានូវរាល់ទំនាក់ទំនងនៃបុគ្គលាទាំងអស់ក្នុងសង្គម។ ប៉ុន្តែវាខុសប្លែកពីវិទ្យាសាស្ត្រដទៃ ទៀត គឺ សេដ្ឋកិច្ចវិទ្យា វាស្ថិតនៅលើផ្នែកមួយនៃសង្គមដែលហៅថា ខឿនសេដ្ឋកិច្ចៈ ជាប្រព័ន្ធផលិតកម្មបែងចែក និងការប្រើប្រាស់ទ្រព្យ និងសេវាកម្ម។                    

II- ប្រភពបញ្ហារបស់សេដ្ឋកិច្ច

   ១. ធនធានមានកម្រិត និងធនធានសេរី

ធនធាន គឺជាសម្ភារដែលមាននៅក្នុងខឿនសេដ្ឋកិច្ចដែលប្រសម្រាប់ផលិតកម្មទំនិញ និងសេវាកម្ម។

         ធនធានមានកម្រិត និងធនធានសេដ្ឋកិច្ចៈ គឺជាធនធាន ឬទ្រព្យដែលបរិមាណមានរបស់វាតិចជាង ការប្រាថ្នាប្រើប្រាស់។

            ឧទាហរណ៍ៈ សិស្សចូលរៀន Computer មានចំនួនច្រើនជាង Computer ដែលមាន។ ក្នុងករណីនេះចំនួនកុំព្យូទ័រ ជាទំនិញសេដ្ឋកិច្ច។

        ធនធានសេរីៈ គឺជាធនធាន ឬទ្រព្យដែលបរិមាណរបស់វាលើសពីការប្រាថ្នាចង់ប្រើប្រាស់វា។

 ឧទាហរណ៍ៈ ខ្យល់សម្រាប់ដកដង្ហើម ពន្លឺព្រះអាទិត្យ...។

«ឆ្លងកាត់ពេលវេលាទ្រព្យសេរីអាចប្រែទៅជាទ្រព្យសេដ្ឋកិច្ច ឬធនធានកម្រ។

  

   ២. ភាពកម្រ និងជម្រើស

      បញ្ហាសំខាន់ដែលសង្គមជាតិនីមួយៗតែងជួបប្រទះគឺ ភាពកម្រ ដែលមានន័យថា ជាស្ថានភាពដែលមិនមានធនធានគ្រប់គ្រាន់ បញ្ហាសំខាន់ដែលសង្គមជាតិនីមួយៗតែងជួបប្រទះ គឺ ភាពកម្រ ដែលមានន័យថា ជាស្ថានភាពដែលមិនមានធនធានគ្រប់គ្រាន់ ដើម្បីបំពេញការចង់បានរបស់មនុស្ស ឬជាលក្ខខណ្ឌដែលកើតឡើង ដោយសារសង្គមជាតិពុំមានធនធានគ្រប់គ្រាន់ ដើម្បីផលិតនូវគ្រប់វត្ថុដែលមនុស្សម្នាក់ៗចង់បាន។ ភាពកម្រនេះ ស្ថិតនៅលើគំនិតពីរ ៖ ១/ ការចង់បានគ្មានព្រំដែន, ២/ ធនធានមានកម្រិត ដែលនាំដល់ព្រំដែនសមត្ថភាពក្នុងការផលិត។

      ជម្រើស គឺជាសកម្មភាពនៃការជ្រើសរើសរវាងវត្ថុបាន ពីរ ឬច្រើន ។ ដោយសារភាពកម្រនេះ អ្នកប្រើប្រាស់ សហគ្រាស និងឬរដ្ឋត្រូវតែមានការជ្រើសរើស។

      ¯ការជ្រើសរើសរបស់អ្នកប្រើប្រាស់ ប្រសិនបើយើងមិនអាចមានគ្រប់អ្វីដែលយើងចង់បាននោះទេ យើងត្រូវតែមានការជ្រើសរើសនូវអ្វីដែលយើងបានបំផុត។ យើងតែងធ្វើការជ្រើសរើស ថាតើយើង ត្រូវប្រើប្រាស់លុយក្នុងដៃយ៉ាងណា? ប្រសិនបើអ្នកចំណាយសម្រាប់ស្បែកជើងមួយគូ ដែលអ្នកចង់បានជាងគេ អ្វីទៀតដែលអ្នកចង់បានដែរនោះ ត្រូវតែលះបង់ចោល។

        ¯ការជ្រើសរើសរបស់សហគ្រាស សហគ្រាសក៏ប្រឈមនឹងភាពកម្រនេះដែរ។ បើសិនគាត់សម្រេចចិត្តផលិតអ្វីមួយ គាត់នឹងអាចលះបង់ក្នុងការផលិតអ្វីផ្សេងទៀត ព្រោះកត្តាផលិតកម្មមានមិនគ្រប់គ្រាន់។ ហើយការសម្រេចចិត្តរបស់គាត់ក៏ដូចជាការសម្រេចចិត្តរបស់អ្នកប្រើប្រាស់ដែរ តើមួយណាដែល ត្រូវផលិតមុន ហើយមួយណាដែលត្រូវផលិតក្រោយ ដែលនេះសំដៅតែទៅលើផលិតផលដែលមានប្រភេទដូចគ្នានោះទេ ព្រោះថា ផលិតកម្មដែលយើងមាននៅក្នុងដៃរបស់យើង មិនអាចផលិតបាន ផលិតផលទាំងគ្រប់ប្រភេទនោះទេ។ ឧទាហរណ៍យើងមានឈើសម្រាប់តែផលិតតុចំនួន ១០០ ឬ សម្រាប់ទូ ៥០ ។ បើយើងផលិតតុ យើងត្រូវបោះបង់ការផលិតទូ។ បើសិនជាយ៉ាងនេះ យើងត្រូវមានការជ្រើសរើសមួយដែលសមស្របសម្រាប់ផលប្រយោជន៍របស់យើង។                               

      ¯រាជរដ្ឋាភិបាល ក៏ដូចនោះដែរ។ ការចំនាយរបស់រដ្ឋមានភាពទូលំទូលាយណាស់ ដែលមានមុខព្រួញជាច្រើនដែលត្រូវប្រឈមមុខ ដូចជាការចំណាយទៅលើហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធ ផ្លូវលំ ទៅលើការការពារជាតិ សុខសន្តិភាពសង្គម ទៅលើការថែរក្សាសុខភាពសាធារណៈ ការគ្រប់គ្រងបរិស្ថានឲ្យបានប្រសើរ ទៅលើការអប់រំ និងទៅលើការវិនិយោគសាធារណៈផ្សេងៗទៀត។ ជាមួយនឹងថវិកាជាតិមាន កម្រិតកំណត់ ការជ្រើសរើសរវាងអ្វីដែលត្រូវធ្វើ ដែលជាការចាំបាច់ ចង់បានរបស់ប្រជាជន ត្រូវតែមាន។ តើក្នុងស្ថានភាពណាដែលយើងត្រូវសាងសង់អ្វី? ហើយត្រូវធ្វើមុន នៅកន្លែងណាបន្ទាប់ និងកន្លែងណាក្រោយគេ។ តើត្រូវសាងសង់សាលារៀនឲ្យបានច្រើន ឬការតម្លើងប្រាក់បៀវត្ស របស់មន្ត្រីរាជការឲ្យបានសមរម្យ?

  

រចង់បានគ្មានព្រំដែន

ធនធានមានកម្រិត

ជម្រើស

ភាពកម្រ

ផលិតអ្វី?

ផលិតយ៉ាងដូចម្ដេច?

សម្រាប់អ្នកណា?

 

        3- តម្លៃកាលានុវត្តភាព និងព្រំដែនលទ្ធភាពផលិតកម្ម

            ធនធានមានកំណត់ការផលិតរបស់យើងត្រូវមានការជ្រើសរើស រវាងផលិតផលពីរ ឬច្រើន ដែលយើងត្រូវសម្រេចចិត្តផលិតនោះ។ កាលណាយើងផលិតមួយ កឺត្រូវបោះបង់មួយ ឬបើយើងផលិតមួយច្រើន ត្រូវផលិតមួយទៀតតិច ដែលនេះយើងហៅថា ព្រំដែនសមត្ថភាពនៃផលិតកម្ម ដែលជាគម្រូ មួយដែលមានប្រជាប្រិយភាព ក្នុងការឆ្លុះបញ្ចាំងពីតម្លៃកាលានុវត្តភាព។ ខ្សែព្រំដែនផលិតកម្ម គឺជាខ្សែកោងជម្រើសតាងឲ្យធាតុផ្សំនៃទំនិញពីរ ដែលគេអាចផលិតបានជាមួយនឹងបរិមាណ និងគុណភាព ធនធាន និងបច្ចេកវិទ្យាមានគំណត់មួយ។

ជម្រើស	បរិមាណ x	បរិមាណ Y
A B C D E	0 250 500 750 1,000	4,000 3,000 2,000 1,000 0

យើងឧបមាថា ក្នុងខឿនសេដ្ឋកិច្ចទាំងមូលប្រើប្រាស់ធនធាន ដែលខ្លួនមានផលិតទំនិញតែពីរមុខ គឺ X  និង Y ដែលបង្ហាញតាមរយៈតារាងខាងលើ។ ចំណែករូបខាងលើអ័ក្សឈរ តំណាងឲ្យបរិមាណទំនិញ Y ដែលខឿនសេដ្ឋកិច្ចអាចផលិតបានក្នុងរយៈពេល ១ខែៗ ហើយអ័ក្សដេកតាងដោយបរិមាណនៃ X ។ នៅត្រង់ចំណុច A បង្ហាញថា ខឿនសេដ្ឋកិច្ចប្រើប្រាស់រាល់ធនធានទាំងអស់ ដើម្បីផលិតតែទំនិញ Y ហើយចំណែកចំណុច F បង្ហាញនូវការផលិតតែទំនិញ X ។ ការផ្សំផលិតទំនិញ X និង Y នីមួយៗ ដែលបង្ហាញក្នុងតារាងត្រូវបានពិពណ៌នាដោយក្រាហ្វ ដែលមាន ៦ចំណុច ( A ទៅ B) ដែលគូសភ្ជាប់បង្កើតបានបន្ទាត់មួយ។ បន្ទាត់នេះហៅថា ខ្សែព្រំដែនផលិតកម្ម។

      ¯តម្លៃកាលានុវត្តភាពៈ តម្លៃកាលានុវត្តភាពនៃសកម្មភាពមួយ គឺជាតម្លៃនៃជម្រើសដ៏ល្អបំផុត មួយទៀត ដែលយើងត្រូវតែបោះបង់ចោលដើម្បីចាប់យកសកម្មភាពនោះ។ នៅត្រង់ចំណុច B គឺផលិតទំនិញ X បាន ២៥០ ឯកតា និង Y បាន ៣០០០ ឯកតា។ តើវាទៅជាយ៉ាងណាវិញ ប្រសិនបើគេសម្រេចចិត្តផលិត X បន្ថែមទៀត។ ជាចម្លើយ គឺខឿនសេដ្ឋកិច្ច ត្រូវប្តូរទិសដៅនៃធនធាន  (ពលកម្ម មូលធន...) មួយចំនួនពីការផលិតទំនិញ Y ដើម្បីយកមកផលិត X បន្ថែម។                  ឧបមាថា ខឿនសេដ្ឋកិច្ចសម្រេចផលិតនៅត្រង់ចំណុច C វិញ យើងឃើញថាការផលិត X កើនឡើង ២៥០ ឯកតា (ពី ២៥០ ទៅ ៥០០) ហើយចំណែកឯទំនិញ Y វិញថយចុះ ១០០០ឯកតា (ពី ៣០០០ មក ២០០០) ។ គេថាខឿនសេដ្ឋកិច្ចកំពុងផលិតបន្ថែម X ចំនួន ២៥០ ឯកតានៅត្រង់ការចំណាយផលិត Y ១០០០ ឯកតា។ ដូច្នេះរាល់ ៤ឯកតាៗ នៃទំនិញ Y ដែលលះបង់ចោលគឺខឿនវប្បធម៌ទទួលបាន X ចំនួន ១ ឯកតាមកវិញ។ នៅរាល់ឯកតានៃទំនិញ X គឺខឿនសេដ្ឋកិច្ចចំណាយស្មើនឹង ៤ ឯកតានៃ Y ដែលនេះវាពន្យល់គំនិតស្ដីពីតម្លៃ កាលានុវត្តភាព។

      ៤. សំនួរមូលដ្ឋានទាំងបីរបស់សេដ្ឋកិច្ច

          ផលិតអ្វី៖ គឺត្រូវផលិតរបស់អ្វី ដែលគេត្រូវការ ដែលគេប្រាថ្នាចង់បាន។ តើយើងគួរចិញ្ចឹមជ្រូក លក់សាច់ក្នុងប្រទេសដែលកាន់សាសនា អ៊ីស្លាម ឬទេ?

          ផលិតយ៉ាងដូចម្តេច? ផលិតយ៉ាងណាដើម្បីធានាឲ្យបាននូវប្រាក់ចំណេញ។ ហេតុអ្វីបានជានៅប្រទេសបារាំងគេប្រមូលផលទំពាំងបាយជូរដោយដៃ មិនប្រមូលផលដោយម៉ាស៊ីនធំៗ ដូចនៅប្រទេសអាមេរិក ឬ អូស្ត្រាលី?

        ផលិតសម្រាប់អ្នកណា? គឺផលិតសម្រាប់អ្នកដែលមានចំណូល។ ជាធម្មតាយើងផលិតរបស់អ្វីមួយ គឺដើម្បីយកទៅលក់? តើអ្នកណាដែលមានលទ្ធភាពទិញរបស់ដែលយើងផលិតបាន?

      ៥. ការណែនាំអំពី មីក្រូសេដ្ឋកិច្ច និងម៉ាក្រូសេដ្ឋកិច្ច

              ¯ម៉ាក្រូសេដ្ឋកិច្ចៈ គឺជាកាសិក្សានៃសេដ្ឋកិច្ចរបស់ប្រទេស និងសេដ្ឋកិច្ចពិភពលោក។

            ¯មីក្រូសេដ្ឋកិច្ចៈ គឺជាការសិក្សានៃការសម្រេចចិត្ត នៃបុគ្គល និងសហគ្រាស និងផលប៉ះពាល់ទៅវិញទៅមកនៃការសម្រេចចិត្តទាំងនោះនៅក្នុងទីផ្សារ។        

ផ្នែកសេដ្ឋកិច្ច	ផលិតកម្ម	តម្លៃ	ចំណូល	ការងារ
មីក្រូសេដ្ឋកិច្ច ម៉ាក្រូសេដ្ឋកិច្ច	ផលិតផលក្នុងសហគ្រាសមួយ តើផលិតដែកថែបប៉ុន្មាន? ផលិតផលជាតិផលិត ផលក្នុងស្រុកដុល	តម្លៃនៃទំនិញមួយ -តម្លៃនៃដែកថែប -តម្លៃសាំង តម្លៃដុលនៃទំនិញអតិផរណា	ការបែងចែកប្រាក់ចំណូល និងទ្រព្យសម្បត្តិ ចំណូលជាតិ	ភាពមានការងារធ្វើនៅក្នុងក្រុមហ៊ុនមួយចំនួនបុគ្គលិកក្នុងក្រុមហ៊ុន ភាពមានការងារធ្វើ និងនិកម្មភាពក្នុងសេដ្ឋកិច្ច

    ៦. ភ្នាក់ងារសេដ្ឋកិច្ច

      ដើម្បីឲ្យទីផ្សារប្រព្រឹត្តទៅបាន និងដោយប្រសិទ្ធភាព គឺត្រូវតែមានភ្នាក់ងារសេដ្ឋកិច្ចបួន គឺ៖

          - គ្រួសារ (Household): គឺជាផ្នែកប្រើប្រាស់ក្នុងសេដ្ឋកិច្ច។ គ្រួសារមួយប្រហែលជាមានចំនួនមនុស្សផ្សេងៗគ្នា ៖ មនុស្សម្នាក់រស់នៅតែឯង គូស្វាមីភរិយាមានកូន បួននាក់ ឬក៏មនុស្ស ១៥នាក់ ដែលមិនមែនជាបងប្អូននឹងគ្នា រស់នៅជាមួយគ្នា។ គ្រួសារមានតួនាទីពីរ គឺ ជាអ្នកផ្គត់ផ្គង់នូវកម្លាំងពលកម្ម និងសេវាកម្មដែលគេផលិតបាន។

          - សហគ្រាស (Firm): គឺជាអង្គភាពផលិតទ្រព្យ និងសេវា ដើម្បីលក់នៅលើទីផ្សារដោយប្រើប្រាស់នូវប្រភពធនធានដែលមានដូចជាកម្លាំងពលកម្ម មូលធន វត្ថុធាតុដើម។

            ¬សហគ្រិន៖ គឺជាមនុស្សដែលចាត់ចែង គ្រប់គ្រង និង សន្មត ហនិភ័យ នៃសហគ្រាសមួយ បង្កើតគំនិតថ្មី ឬផលិតផលថ្មី និងប្រែក្លាយវាទៅជាជំនួញមួយដែលជោគជ័យ។

     - រដ្ឋ (Govement): ជាអ្នកផ្គត់ផ្គង់ទ្រព្យ និងសេវាទៅឲ្យគ្រួសារ និងសហគ្រាស ហើយរដ្ឋក៏ជាអ្នកបែងចែកនូវចំណូល ចំណាយជាតិ ដែលបានមកពីពន្ធដារជាដើម។

          - ក្រៅប្រទេស គឺជាប្រទេសដែលមានទំនាក់ទំនងសេដ្ឋកិច្ចនឹងយើងដូចជា ការនាំចេញ និងការនាំចូលជាដើម។

     

      ៧- សារៈប្រយោជន៍នៃចំណេះដឹងសេដ្ឋកិច្ច

           ចំពោះចំណេះដឹងសេដ្ឋកិច្ចបានជួយយើងក្នុងការគ្រប់គ្រង ទៅលើជីវិតផ្ទាល់ខ្លួនរបស់យើង ឲ្យមានការយល់ដឹងពីសង្គម ជួយយើងឲ្យប្រសើរឡើងនូវស្ថានភាពលុយរបស់យើង និងឲ្យយើងយល់ច្បាស់ពីពេលវេលាល្អ ដើម្បីខ្ចី និងសន្សំលុយ អ្នកនឹងមើលឃើញឱកាសច្រើន ក្នុងការការធ្វើជំនួញដោយមិនមានការខាតបង់ ហើយយល់កាន់តែច្បាស់ ថាតើសកម្មភាពតម្លើងពន្ធ និងច្បាប់របស់រដ្ឋាភិបាល នឹងជួយអ្នក ឬធ្វើឲ្យអ្នកឈឺចាប់? វិធីដែលសេដ្ឋកិច្ចជួយយើងនោះ មានលក្ខខណ្ឌប្លែកៗ ទៅតាមការរស់នៅរបស់បុគ្គលម្នាក់ៗ ។

–—