ការធ្លាក់ចុះនិងចុងបញ្ចប់អង្គរ

• ការធ្លាក់ចុះនិងចុងបញ្ចប់អង្គរ

    អ្នកជិតខាងភាគខាងលិចរបស់អាណាចក្រនេះ គឺនគរថៃដំបូងសុខោទ័យ ក្រោយមកវាយរុញ ច្រានអនុត្តរភាពរបស់អង្គរ អាណាចក្រនេះក៏ត្រូវបានសញ្ជ័យដោយនគរថៃមួយទៀតដែរ នៅ ភាគក្រោមអាងទន្លេចៅពញា គឺអយុធ្យានៅឆ្នាំ១៣៥០ ។ ចាប់តាំងពីសតវត្សទី១៤មក អយុធ្យា បានក្លាយជាសត្រូវនៃអង្គរ ។ តាមរយៈរឿងរ៉ាវរបស់អង្គរ អយុធ្យាបានចាប់ផ្ដើមការវាយ លុក ជាច្រើនលើក។ ជាចុងក្រោយត្រូវគេនិយាយថា អង្គរត្រូវបានដាក់ជាចំណុះ។ កងទ័ពសៀម បាន ដកថយទៅវិញបន្សល់ទុកនូវអង្គរគ្រប់គ្រងដោយពួកអភិជនក្នុងស្រុកដែលមានស្វាមីភ័ក្តទៅនឹង អយុធ្យា។ រឿងនៃអង្គរបានបានសាបរលាបពីព្រឹត្តិការណ៍ប្រវត្តិសាស្ត្រចាប់តាំងពីពេលនោះ។      មានកំណត់ត្រាប្រវត្តិសាស្ត្របន្តិចបន្តួចពីសម័យបន្តបន្ទាប់ពីរជ្ជកាលព្រះបាទស្រីន្ទ្រវរ្ម័ន។សិលា ចារឹកដែលគេស្គាល់ចុងក្រោយលើស្ដម្ភមួយគឺមកពីឆ្នាំ១៣២៧។គ្មានប្រាសាទធំៗ បន្ថែមទៀតត្រូវ បានកសាងឡើងទេ។ ពួកអ្នកប្រវត្តិវិទូសង្ស័យ លើជំនាប់ជាមួយការកាន់ ពុទ្ធសាសនាថេរវាទរបស់ ព្រះរាជា៖ដូច្នេះ ពួកព្រះរាជាទាំងនោះលែងចាត់ថាជាទេវរាជទៀតហើយ ហើយនិងគ្មានតម្រូវការ សង់ប្រាសាទធំសំរាប់ព្រះរាជាទេ រឺក៏សំរាប់ទេវមួយណាក្រោមការអភិរក្ស របស់ពួកទ្រង់ដើម្បី ឲ្យ ទេវទាំងនោះឈរតំណាង ។ ការដកចេញពីគំនិតនៃទេវរាជប្រហែលជា ក៏បាននាំទៅដល់ការបាត់ បង់អំណាចអាជ្ញាររបស់ព្រះរាជានិងក៏ដោយហេតុថាកង្វះពលករ ។ គ្រឿងឧបករណ៍គ្រប់គ្រងទឹក ក៏បានធ្លាក់ឱនថយ មានន័យថាទិន្នផលត្រូវបានធ្លាក់ចុះដោយទឹកជំនន់ រឺ គ្រោះរាំងស្ងួត។ កាលពី មុនទិន្នផលបីដងក្នុងមួយឆ្នាំគឺជាលទ្ធផល— ការរួមចំណែកដ៏សំខាន់លើភាព រុងរឿងនិងឥទ្ធិពល របស់កម្ពុជា - ផលស្រូវធ្លាក់ចុះបានបន្ថែមធ្វើឲអាណាចក្រនេះចុះអន់ថយទៅៗ។

     មានភស្តុតាងថាមរណៈខ្មៅងងឹត មានផលប៉ះទង្គិចមួយលើស្ថានភាពដែលបានរៀបរាប់ខាង លើជាជម្ងឺបេស្ត៍លើកដំបូងបានលេចឡើងនៅប្រទេសចិននៅប្រហែលឆ្នាំ១៣៣០ និងឈានទៅ ដល់អឺរ៉ុបនៅក្បែរឆ្នាំ១៣៤៥ ។ កំពង់ផែសមុទ្រភាគច្រើននៅតាមបណ្ដោយខ្សែដំណើរពីចិនទៅ អឺរ៉ុបបានដួលរលំដោយការប៉ះទង្គិចនៃជំងឺនេះ ដែលក្នុងមាន ការប៉ះពាល់ធ្ងន់ធ្ងរមួយលើជីវ ភាព នៅអាស៊ីអាគ្នេយ៍ទាំងមូល ។

   កាធ្លាក់ចុះនៃនិវេសនវិទ្យានិងការខូចខាតហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធ គឺជាជម្រើសថ្មីមួយឆ្លើយតបទៅនឹងទីបញ្ចប់នៃអាណាចក្រខ្មែរ។ គម្រោងអង្គរដ៏ធំៗមានជំនឿថាខ្មែរមានប្រព័ន្ធស្តុកទឹក និងប្រឡាយយ៉ាងល្អិតល្អន់ប្រើប្រាស់សម្រាប់ពាណិជ្ជកម្ម ការធ្វើដំណើរ និងការបញ្ចូលទឹក។ ប្រឡាយគឺត្រូវបានប្រើសម្រាប់ការដាំដុះស្រូវ។ តាមរយៈអត្រាប្រជាជនបានកើនឡើងមានកំលាំងទាក់ទាញ នៅតាមប្រព័ន្ធធារាសាស្ត្រ។ ការធ្លាក់ចុះទាំងប៉ុន្មានរួមមានកង្វះទឹកនិងទឹកជំនន់។ ដើម្បីសម្របតាមកំណើនប្រជាជនកំពុង តែ កើនឡើង ព្រៃឈើត្រូវបានកាប់ពីភ្នំគូលែន និងជម្រះសម្រាប់បង្កើនវាលស្រែដ៏ច្រើនបន្ថែមទៀត។ នឹងហើយដែលបានបង្កើត ចម្រុះទឹកភ្លៀងនាំមកនូវអវសាននៃប្រព័ន្ធប្រឡាយ។ ការបំផ្លាញណាមួយទៅដល់ប្រព័ន្ធធារាសាស្ត្រអាចនឹងបន្សល់ទុកចំនួនដ៏ ធំធេងនៃផលវិបាក។ ទោះក្នុងព្រឹត្តិការណ៍ណាមួយមានភស្តុតាងចំពោះសម័យកាលក្រោយៗមកទៀតក្នុងការប្រើប្រាស់អង្គរ។ ក្រោមរបបនៃព្រះបាទបរមរាជាទី១(សោយរាជ្យ១៥៦៦-១៥៧៦)ដែលបានបន្តជាបណ្ដោះអាសន្នក្នុងការរុញច្រានពួកសៀមចេញ ព្រះរាជវាំងក៏ត្រូវបានរើត្រលប់ទៅអង្គរវិញមួយរយៈកាលខ្លី ។ ចាប់ពីសតវត្សទី១៧មានសិលាចារឹកខ្លះដែរផ្ដល់ភស្តុតាងចំពោះការ តាំងទីលំនៅរបស់ជប៉ុន នៅក្បែរសិលាចារឹកទាំងនោះជាភាសាខ្មែរដែលនៅសេសសល់។ រឿងនិទានដ៏ល្បីបំផុតនៃ យូកុនដាភ្វូ កាហ៊្សូភ្វូសាក ដែលជាអ្នកបានចូលរួមបុណ្យចូលឆ្នាំខ្មែរនៅទីនោះនៅឆ្នាំ១៦៣២។     មជ្ឈមណ្ឌលថ្មីនៃនគរខ្មែរគឺនៅឯនិរតី នៅឧត្តុង្គនៅក្នុងតំបន់មួយនៅក្បែរភ្នំពេញសព្វថ្ងៃនេះ។ យ៉ាងណាក៏ដោយ មានការបង្ហាញថាអង្គរមិនត្រូវបានគេបោះបង់ចោលទាំងស្រុងទេ ។ វង្សមួយ នៃពួកស្ដេចខ្មែរប្រហែលនៅសេសសល់នៅទីនោះ រីឯវង្សទី២បានផ្លាស់ទៅភ្នំពេញដើម្បីបង្កើត នគរមួយដូចគ្នា ។ ការធ្លាក់អង្គរចុងក្រោយប្រហែលជាក្រោយមកដោយសារបន្ទេរនៃសេដ្ឋកិច្ច - ហើយនិងជាមួយនឹងភាពសំខាន់នៃនយោបាយ ពេលនោះភ្នំពេញបាន ប្រែក្លាយជាមជ្ឈមណ្ឌល ពាណិជ្ជកម្មដ៏សំខាន់មួយនៅតាមដងទន្លេមេគង្គ។គម្រោងសំណង់ថ្លៃៗនិងជម្លោះដណ្ដើមអំណាច រវាងព្រះញាតិវង្ស បានបោះត្រាទីបញ្ចប់នៃអាណាចក្រខ្មែរ ។